Zamanlama iki aşamada düşünülebilir; genel ve detaylı.

Genel zamanlama

Hava koşullarına, zemine ve ekibin gücüne göre hedefe ulaşmak için rota üzerinde yapılan zamanlamadır. Bunu yaparken süreleri yarımşar saat cinsinden düşünebilirsiniz.

Detaylı zamanlama

%10`luk hata payıyla belirli bir etabın süresini dakika üzerinden hesaplamaktır. Yani belli bir etabı 30 dk. Sürer diye düşündüyseniz en erken 27 dk. en geç 33 dk. içerisinde o etabı kat etmiş olmanız gerekir.

Detaylı zamanlama ile genel zamanlamanızı düzeltirsiniz. Böylece kötü hava koşullarında ki performansınızı arttırırsınız, çünkü ne kadar yol aldığınızı her zaman bilirsiniz. Pusula ve harita kullanımı ile birlikte, kötü havalarda da yönünüzü rahatça bulabilirsiniz.

Geleneksel zamanlama yöntemi `Naismith Kuralı`dır. Bu yöntemde bazı problemler vardır. Bu yüzden, önce daha kolay ve kullanışlı bir yöntemle başlayacağız.

Basit Zamanlama

Haritaya bakarak zeminin genelde düz mü yoksa iniş-çıkış mı olduğu hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.

Yatay Yöntem

Eğer zemin düz ise veya hafiften aşağı eğimli ise yumuşak tempolu bir yürüyüşün hızı 5 km/s`tir. Ağır yükünüz varsa ya da şartlar kötü ise bu 4 km/s`e kadar düşer.

Hafif inişli-çıkışlı bir arazide veya hafif eğim yukarı 4 km/s en fazla hızınız olabilir ve tabiî ki ağır yükle bu biraz daha düşer. Sert karda 5 km/s hızına eriştiğinizin ertesi günü eğer kar yumuşarsa hızınız 2 km/s`e kadar düşebilir.

Yani belirli değişkenlere bakarak karar vermeniz gerekir. Bu değişkenler;

• Ekibin gücü.
• Ekibin tecrübesi.
• Taşınan yük (yürüyüş çantası ya da 25 kg üzeri sırt çantası vs.).
• Zeminin durumu (dere yatağı ya da sırt rotası),
• Hava koşullan (rüzgârlı mı değil mi. rüzgâr arkadan mı önden mi esiyor...).

Tahmininizde değişiklikler yapmaya her zaman hazır olun. Örneğin, zayıf kırılgan bir kar tabakasından sert kar tabakasına geçince hızınız, artacaktır. Ya da ekip elemanlarından birinin performansı düşebilir. Bu durumlarda hesaplarınızda gerekli değişiklikleri yapmanız gerekir.

Hafif iniş ve çıkışlar rahatsız edici olmadığı sürece düzgün kabul edilebilir.

Bu yöntemdeki hesaplamaları kolaylaştırmak için yandaki ` Zamanlama Kartı`nı kullanabilirsiniz. Bu kartı haritanızın arkasına yazabilir veya ayrı bir kâğıt olarak da taşıyabilirsiniz. Böylece hesaplamalarınız hızlanır ve basit hatalardan kurtulursunuz.

Dikey Yöntem

Yürüyüş rotası yamaç yukarı ise, yatay yöntemi hiç hesaba katmadan sadece yükselti üzerinden dikey yöntemi kullanabilirsiniz. Hazırlıklı bir ekip 500 m`lik bir yükseltiyi 1 saatte alabilir. Fakat saatte 300 m olarak alırsanız ortalamada fazla hata yapmış olmazsınız.

Yükselti çizgileri ile çalışmak hesaplamaları kolaylaştırır. Dakikada 1 yükselti çizgisi biraz hızlı olur (Antrenmanlı bir dağcı hafif bir çanta ile iyi koşullarda ortalama bu hızı yakalayabilir). 1.5 – 1,25 dk. iyi bir ortalama olur. Unutmadan, hesaplamalar 1/25 000`lik haritalar üzerinden yapılmaktadır. Daha önce bahsedilen etkenler (ekibin gücü, tecrübesi, yük, zemin ve hava durumu) yine hesaba katılmalıdır. Ayrıca, yükselti çizgileri arasındaki mesafe eğimin dikliğini vermesi açısından önemlidir. Yumuşak eğimde bir yükselti çizgisini kat etmek dik bir eğimdekinden daha çok zaman alır.

Haritalarda yükselti çizgilerini 5`er 5`er saymak çok kolaydır. Haritalarda her 5`de bir çizgiler kalın çizilir. Daha sonra, aradaki diğer çizgiler sayılabilir.

Resim 1`deki örneği ele alalım. Düşünün ki yaz ayındasınız, zemin yürüyüşe uygun, hafif bir rüzgâr var ve sırtınızdaki çanta hafif bir çıkış çantası.

1. Lochan Buidhe`nin Güney ucundan 1. noktaya 400 m. Ve yumuşak bir eğimle 4 yükselti çizgisi var. Bu tür eğimler iki yöntemin arasında kalan durumdur. Yatay yöntemde 4 km/s hızla yaklaşık 6 dk.; Dikey yöntemde 1,5 dk/yükselti çizgisi hızla yaklaşık yine 6 dk. bulursunuz.
2. 1. noktadan 2. noktaya oldukça düz bir eğim var. Yani yatay yöntemi kullanacaksınız. 4.5 km/s hızla bu mesafe yaklaşık 8.25 dk. alır.
3. 2. noktadan yan zirve olan 3. noktaya eğim oldukça dik. Bu tür eğimlerde dikey yöntem kullanışlıdır. 12 yükselti çizgisine 500 m. l, 25 dk/yükselti çizgisi hızı ile yaklaşık 15 dk. alır.
4. Buradan zirveye 300 m.`lik yumuşak bir iniş ve 300 m.`lik yumuşak bir çıkış var. İnişi 5 km/s çıkışı da 4 km/s hızla hesaplarsak (yani 600 m. için ortalama 4,5 km/s hız) 8,25 dk. yürürsünüz.

Dik eğimde iniş

İnişlerde zamanlama çok önemli görülmez. Çünkü inişlerde rotayı bulmak için görüş genelde açıktır. İnişlerde yatay yöntemi kullanın ve hızınızı 4–5 km/s olarak alın. Diklik çok artarsa 3 km/s` e kadar düşersiniz. Eğim daha da arttıkça, inişinizi görebilmek için daha yavaşlayacaksınız ve hızınız da düşecektir.

Naitsmith yöntemi

Geleneksel bir yöntemdir. 5 km/s yatay hız ve her kazanılan 300 metre için 0,5 saat üzerinden hesap yapılır. 300 m. için 0,5 saat yerine her yükselti çizgisi için 1 dakika almak hesabınızı kolaylaştırır. Daha önce bahsedilen etkenler de yine hesaba katılmalıdır.

Naitsmith Yönteminin değişik hesaplama kartları vardır ama bunlar genelde kullanışlı değildir, ama evde uğraşmak için zevkli matematik oyunlarıdır.

Bu yöntemin en kötü yanı aynı anda iki hesap yapmaktır.

SONUÇ

Pratik yapılmadığı sürece, `zamanlama` bir dağcı için yardımdan çok engeldir. Bu yetiye sahip olmak çok zaman alan bir şey değildir. Temellerini öğrendikten sonra, yapacağınız tek şey değişik hava ve zemin koşullarında bilgilerinizi geliştirmektir.

Önerilen yöntem `Basit Zamanlama` dır. Bu yöntemde önemli olan hava ve zemin koşullarını iyi kestirmek ve `yatay` ve `dikey` yöntemler arasında karar vermektir. Birbirine yakın durumlarda her iki yöntem de yaklaşık aynı sonucu verir.

Rotanızdaki koşullar tahminlerinize uymuyorsa değişiklik yapmak için duraksamayın. Zamanlama konusunda kesin kurallara bağlı kalmayın, zamanlama bir amaç değil sadece yön bulmak için kullanılan bir araçtır.